UGentMemorie

 

Quételet, Adolphe (1796-1874)

Wiskundige en astronoom Adolphe Quételet is een iconische alumnus van de UGent. De 19de eeuwse vader van de statistiek voor sociale wetenschappers en van de wereldwijd gebruikte Body Mass Index (BMI) voor zij die hun eigen lichaamsgewicht bestuderen. En als Gentenaar tevens aan de basis van de huidige Koninklijke Belgische sterrenwacht in Ukkel én van de Université Libre de Bruxelles.

Sterrenwacht in Brussel

Lambert Adolphe Jacques Quételet behaalt in 1819 het doctoraat in de wiskunde aan de nieuwe Gentse universiteit en is daarmee een van de eerste drie Gentse promovendi. Hij heeft interesse voor de astronomie en overtuigt politici, ambtenaren en donateurs van de noodzaak een sterrenwacht te bouwen in Brussel. Hij wordt er de eerste directeur van. Eind 19de eeuw verhuist de sterrenwacht naar Ukkel en wordt ze omdoopt tot Koninklijke Sterrenwacht van België. Quételet verricht er onderzoek naar meteoren, een verschijnsel dat tot dan toe door de meeste astronomen wordt genegeerd. Hij krijgt in de jaren 1830 de opdracht om een uniforme Belgische tijdrekening te organiseren ten behoeve van het nieuwe spoorwegnet. In verschillende steden en gemeenten laat hij daartoe meridiaanlijnen plaatsen, onder andere in de Gentse Aula, maar het omslachtige systeem is voorbijgestreefd vooraleer het goed en wel geïnstalleerd is.

'De gemiddelde mens'

De astronomie maakt in deze periode veel gebruik van de recent ontwikkelde kansrekening en statistiek. Quételet is een van de eerste wetenschappers die wiskundige en statistische methoden ook in de sociale wetenschappen toepast. Hij beseft de complexiteit van sociale fenomenen en stelt vast dat de vele variabelen in meetbare kaders moeten worden gevat. Hij wil de statistische regels begrijpen die ten grondslag liggen aan deze fenomenen. Het betreft hier onder meer criminaliteitsstatistieken, zelfmoordpercentages of aantallen huwelijken die worden gesloten. Zijn aanpak stuit op kritiek, onder meer dat hij hiermee tegen het concept van de vrije wil zou ingaan.

Quételet publiceert in 1835 zijn belangrijkste werk, het tweedelige Sur l’homme et le développement de ses facultés, ou Essai de physique sociale. Hierin gebruikt hij het begrip ‘de gemiddelde mens’, een fictieve persoon als resultaat van de gemiddelde waarden van alle gemeten variabelen die de basis vormen van het menselijke gedrag. Voorts is hij bekend door de introductie van de body mass index of Quételetindex.

Université Libre de Bruxelles

Samen met Auguste Baron en Pierre-Théodore Verhaegen is Quételet een van de bezielers van de Université Libre de Bruxelles . Voorts neemt hij gedurende veertig jaar de functie van secretaris op zich van de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique. Hij leidt tevens het tijdschrift Annuaire de l’Observatoire.

Quételet krijgt na zijn dood een standbeeld in Brussel. Een aula van de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Gentse universiteit draagt zijn naam, evenals een grote vergaderzaal van Eurostat in Luxemburg. Verscheidene gemeenten, waaronder de stad Gent, hebben een Quételetstraat.

Petra Gunst

Licentiaat Geschiedenis

16 augustus 2010